Ριζικές αλλαγές και μεγάλες ανατροπές στον τρόπο έκδοσης οικοδομικών αδειών ετοιμάζεται να υιοθετήσει το υπουργείο Περιβάλλοντος, στην προσπάθειά του να μηδενίσει το χρόνο μεταξύ της υποβολής του φακέλου μέχρι την έγκρισή της οικοδομικής άδειας.

Το σχέδιο που επεξεργάζονται οι αρμόδιες υπηρεσίες και έχει ήδη τεθεί προς συζήτηση με τους επιστημονικούς φορείς θα περιληφθεί στο νέο νόμο για τα αυθαίρετα που ετοιμάζεται να δώσει σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο στις 15 Ιουλίου. Με βάσει τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, οι πολίτες θα υποβάλλουν ηλεκτρονικά τον φάκελο για έγκριση αδείας στις υπηρεσίες δόμησης και θα ξεκινήσουν να χτίζουν πριν ξεκινήσει ο έλεγχος του φακέλου. Όπως αναφέρει ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Γιάννης Τσιρώνης, «η σκέψη είναι η άδεια να βγαίνει κατευθείαν ηλεκτρονικά και αυτόματα με τον αριθμό πρωτοκόλλου να παίρνει και αριθμό αδείας ώστε να ξεκινήσει να χτίζει». Μέχρι σήμερα οι πολεοδομίες παραλάμβαναν τους φακέλους για τις άδειες και τους άφηναν επί μήνες στα συρτάρια τους είτε από αδιαφορία και υποστελέχωση είτε γιατί απαιτούσαν «μπόνους επιτάχυνσης» για να τρέξουν τις διαδικασίες. Συνήθως μάλιστα τους πρωτοκολλούσαν τρεις μέρες πριν την έγκριση του φακέλου.

Στο στάδιο των εκσκαφών, συζητείται να γίνεται έλεγχος από δύο ελεγκτές δόμησης (από ένας που ήταν μέχρι σήμερα) οι οποίοι θα επιφορτιστούν και με τον έλεγχο της οικοδομικής άδειας (θα τσεκάρουν μελέτες, διάγραμμα κάλυψης κ.α) προκειμένου σε αυτό το στάδιο να εντοπίζονται τυχόν παρεκκλίσεις της πολεοδομικής νομοθεσίας και να επιβάλλονται κυρώσεις ή να διορθώνονται λάθη όπου εντοπίζονται καλόπιστες αποκλίσεις, δρώντας ταυτόχρονα προληπτικά και στην αποφυγή νέας γενιάς αυθαιρέτων.

Σύμφωνα με την πρόταση του υπουργείου, ο μηχανικός θα μπορεί εφόσον το κρίνει απαραίτητο, είτε λόγω ερμηνείας του νόμου ή σε άλλη περίπτωση εάν πρόκειται για ένα ειδικό κτίριο, να ζητά και την έγκριση της πολεοδομίας. Προκειμένου μάλιστα το κράτος να ασκήσει τον ρόλο του ως ελεγκτικός μηχανισμός, οι πολεοδομίες θα ασκούν δειγματοληπτικό έλεγχο στις οικοδομές (τουλάχιστον σε όλα τα δημόσια κτίρια και σε ένα 30% στα ιδιωτικά), που θα είναι βασική προϋπόθεση για να συνδεθεί σε ένα κτίσμα το ρεύμα, στο χρόνο που δόθηκε η άδεια. Στο υπουργείο, επισημαίνουν ότι ο ρόλος αυτός της πολεοδομίας έχει απαξιωθεί πλήρως και ότι οι έλεγχοι είναι ανύπαρκτοι. Μηχανικοί πάντως επισημαίνουν ότι η διάταξη αυτή εγκυμονεί κινδύνους. Στο παρελθόν που υπήρχε υποχρέωση αυτοψίας από την πολεοδομία για να γίνει σύνδεση με το ρεύμα, υπήρχαν ακίνητα που έκαναν χρόνια να πάρουν ηλεκτρικό γιατί οι υπάλληλοι των πολεοδομιών δεν έκαναν την δουλειά τους.

Δημιουργείται Παρατηρητήριο Δομημένου Χώρου

Ο νέος νόμος για τα αυθαίρετα φέρνει μια εξίσου σημαντική αλλαγή για τους ιδιοκτήτες και στο πιστοποιητικό νομιμότητας. Μέχρι σήμερα, η συγκεκριμένη βεβαίωση ήταν απαραίτητη για κάθε δικαιοπραξία εν ζωή (πώληση, γονική παροχή, δωρεά) και δεν μπορούσε να εκδοθεί αν υπήρχαν αυθαιρεσίες στο ακίνητο ή αν αυτό ήταν εξ’ ολοκλήρου αυθαίρετο. Πλέον με την ψήφιση του νέου νόμου, η βεντάλια των δικαιούχων ανοίγει, αφού το πιστοποιητικό θα είναι απαραίτητο για το σύνολο των συναλλαγών επί των ακινήτων, περιλαμβάνοντας μισθώσεις και κληρονομιές γεγονός που δημιουργεί ένα επιπρόσθετο κόστος για τους πολίτες.

Η ρύθμιση που σχεδιάζει το υπουργείο, δεν θα είναι μόνο ένας νόμος για τα αυθαίρετα αλλά ένας νόμος- πλαίσιο, ο οποίος θα περιλαμβάνει και ρυθμίσεις πολεοδομικού σχεδιασμού. Στο υπουργείο υποστηρίζουν ότι διαχρονικά μία από τις κυριότερες αιτίες της αυθαίρετης δόμησης είναι οι μεγάλες καθυστερήσεις στην έγκριση των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων, Πολεοδομικών Μελετών και Πράξεων εφαρμογής που διαρκούν έως και 15 χρόνια. Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε θεσπίσει την αποκαλούμενη χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση, ένα νόμο που βελτίωνε τους χρόνους και τα στάδια του πολεοδομικού σχεδιασμού αλλά στην πράξη δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Ωστόσο στο ΥΠΕΝ συνεργάτες του κ. Τσιρώνη υποστηρίζουν ότι απαιτούνται βελτιωτικές ρυθμίσεις, κίνητρα και εργαλεία ώστε αυτός που ξεκινά ένα πολεοδομικό σχεδιασμό αυτός να τον τελειώνει. Μεγάλο βάρος ρίχνει το ΥΠΕΝ στην πρόληψη των αυθαιρέτων.

Για το σκοπό αυτό προβλέπεται η δημιουργία ενός νέου θεσμού, το οποίο ονομάζει ¨Παρατηρητήριο Δομημένου Περιβάλλοντος” που θα αναλάβει την καταγραφή, την εποπτεία και τον έλεγχο όλο του δομημένου χώρου. Το Παρατηρητήριο θα υπάγεται κατά πάσα πιθανότητα στο υπουργείο Περιβάλλοντος, θα στελεχωθεί από μηχανικούς και θα λειτουργεί ανά περιφερειακή ενότητα, με σκοπό να ελέγχει τι χτίζεται και που. Θα εξοπλιστεί με κατάλληλα εργαλεία (drones,ορθοφωτοχάρτες κ.α) και θα μπορεί να κάνει συγκρίσεις σε κάθε περιοχή ανά εξάμηνο.

Οι τρεις κατηγορίες αυθαιρέτων που “καίνε” το υπουργείο

Το υπουργείο θα διατηρήσει ως κόκκινη γραμμή για την μη νομιμοποίηση αυθαιρέτων όσα χτίστηκαν μετά τις 23 Ιουλίου του 2011. Ωστόσο σύμφωνα με πληροφορίες, εξετάζεται σοβαρά το ενδεχόμενο εφόσον πρόκειται για μικρής κλίμακας αυθαιρεσίες να μπορούν να τακτοποιηθούν με τα ανάλογα πρόστιμα, ακόμη και παραβάσεις που χρονικά εντοπίζονται μετά το 2011. Ειδικός βάρος πέφτει από το υπουργείο σε τρεις κυρίους κατηγορίες πολεοδομικών παραβάσεων που αποτελούν και το κυριότερο σημείο προβληματισμού των υπηρεσιών.

Η πρώτη κατηγορία είναι τα αυθαίρετα που θα μπορούσαν να δηλωθούν αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν υπαχθεί σε κάποιο νόμο. Το υπουργείο μολονότι οι δηλώσεις ξεπερνούν πλέον το 1 εκατομμύριο, υποστηρίζει ότι ένα μικρό μόνο ποσοστό (από το σύνολο των 5,5 εκ. κατοικιών της χώρας) έχει δηλωθεί. Ξεκινώντας μάλιστα από την παραδοχή ότι το 90% των κτιρίων έχουν τουλάχιστον μίας μορφής αυθαιρεσία, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πεδίο τακτοποίησης είναι “λαμπρό”. Το ερώτημα, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές είναι εάν οι πολίτες αυτοί δεν προσήλθαν γιατί δεν έχουν τα οικονομικά μέσα για να πληρώσουν ή γιατί πιστεύουν ότι δεν υπάρχουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που θα τους εντοπίσουν. Από το υπουργείο πάντως διαμηνύουν ότι στο νέο νόμο, τα πρόστιμα θα κλιμακώνονται ανάλογα με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Θα προβλέπονται επίσης και κοινωνικά κριτήρια για ευαίσθητες κοινωνικές ομάδας π.χ. αν είναι κύρια και μοναδική κατοικία μέχρι 120 τ.μ. και θα υπάρχουν και εισοδηματικά κριτήρια.

Μια δεύτερη κατηγορία για το υπουργείο που χρήζει ειδικής αντιμετώπισης είναι τα ακίνητα με μεγάλες υπερβάσεις στη δόμηση άνω του 40% (κατηγορία 5 του άρθρου 9 του 4178/13). Για την κατηγορία αυτή, ο προηγούμενος νόμος είχε προβλέψει ότι η νομιμοποίηση θα ολοκληρωνόταν με ανταλλαγή ή εξαγορά συντελεστή δόμησης μέσω της “Τράπεζας Γης”. Ωστόσο στο υπουργείο σημειώνουν ότι ουδέποτε προχώρησε αυτή η ρύθμιση, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια μεγάλη κατηγορία αυθαιρέτων. Ένα από τα σενάρια που εξετάζονται είναι να λειτουργήσει η Τράπεζα Γης η οποία συνδέεται με τη μεταφορά συντελεστή δόμησης. Ωστόσο προϋπόθεση είναι να οριστούν οι ζώνες υποδοχής, που μέχρι σήμερα αποτελούν μια εξαγγελία χωρίς αντίκρυσμα.

Μια τρίτη κατηγορία, είναι οι αυθαίρετοι οικισμοί που στον πρόσφατο νόμο για τους δασικούς χάρτες καταγράφονται ως “οικιστικές πυκνώσεις”. Πρόκειται για ένα διαχρονικό αγκάθι του υπουργείου που σε αυτή τη φάση σχεδιάζεται να γίνει για πρώτη φορά η καταγραφή τους, μέσα από την διαδικασία κύρωσης των χαρτών. Υπάρχουν σκέψεις που προς το παρόν δεν έχουν οριστικοποιηθεί, στις περιπτώσεις αυτές οι ιδιοκτήτες να καταβάλλουν ένα μικρό αντίτιμο προκειμένου να καταγραφούν, με προοπτική το ποσό που θα συγκεντρωθεί να βοηθήσει αργότερα στην περιβαλλοντική και πολεοδομική τους αντιμετώπιση. Το θέμα όμως αυτό προσκρούει στην πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και είναι αρκετά περίπλοκο και σύνθετο για να επιλυθεί μέσα από νέο νόμο για την αυθαίρετη δόμηση.

Πηγή